دیدگاه ها و نظریه های مربوط به پیروزی انقلاب اسلامی

ديدگاهها و نظريههاي مربوط بهپيروزي انقلاب اسلامي

درباره علل اصلي پيروزي انقلاب، بين انديشمندان اين رشته و نيروهاي درگير در انقلاب، اتفاق نظر وجود ندارد. انقلاب اسلامي پديدهاي بود كه به دليل پيچيدگيها و خصوصيات ويژهاش (رهبري مذهبي، (1) سرعت وقايع، زودرسبودن پيروزي و فائقآمدن مردمي بيسلاح بر رژيمي مسلح و بهرهمند از حمايت خارجي) برداشتهاي متفاوتي را پذيرا شد. هر يك از ديدگاههاي پنجگانه زير، (2) ضمن پذيرش وجود عوامل مختلف در انقلاب ايران، بر يك عامل بهعنوان عامل اصلي تأكيد ميكنند:

1. فرضيه توطئه

وقوع انقلاب اسلامي در سال1357، براي صاحبنظران داخلي و خارجي و نيروهايي كه در انقلاب نقش داشتند، امري شگفتآور و نامنتظره مينمود. بر اين اساس، گروهي پيروزي انقلاب را با اتكا بر فرضيه توطئه تحليل كردهاند. طيفي از سلطنتطلبها تا ماركسيستها در شمار طرفداران اين نظريه جاي دارند:

الف) گروهي معتقدند غرب ميخواست شاه را، به سبب نقش كليدياش در افزايش قيمت نفت اوپك در نيمه اول دهه 1350، تنبيه كند.

ب) در باور گروهي ديگر، ايران در سالهاي آخر عمر حكومت پهلوي، شتابان به سمت توسعه

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. در اين زمينه رك: حاتم قادري، موقعيت سرحدي امام خميني، امامخميني و حكومت اسلامي ، ج 8 و روحانيت ، اجتهاد و دولت ، صص 315 ـ 237.

2. استفاده از اين تقسيمبندي صرفاً بهمنظور فهم بهتر نظريههاي مربوط به انقلاب اسلامي است، هرچند مبناي علمي خاصي، جز استقرا، بر آن حاكم نيست. در زمينه اين تقسيمبندي رك: صادق زيباكلام، مقدمهاي بر انقلاب اسلامي و

)rotide( tahgihgaH .S.S noitvloveR cimalsI eht fo yrotciV eht tuobA seiroehT xiS , . [21]

اقتصادي و صنعتيشدن گام برميداشت. غربيها، به سبب حسادت و در خطر ديدن بازارهاي خود در صورت ورود فرآوردههاي صنعتي، معدني و كشاورزي ايران به بازارهاي بينالمللي، نقشه توطئه عليه شاه را طراحي كردند. شاه، در كتاب پاسخ به تاريخ ، به هر دو برداشت فوق اشاره ميكند.

ج) برخي برآنند كه غربيان با هدف نابود ساختن ذخاير ارزي ايران و كشورهاي نفتخيز عربي ـ كه در بانكهاي غربي سپردههاي كلان اندوخته بودند ـ انقلاب ايران را پديد آوردند. استدلال اين گروه آن است كه ذخاير پولي ايران و كشورهاي حوزه خليج فارس ـ كه به دنبال افزايش ناگهاني بهاي نفت افزايش يافته بود ـ ميتوانست براي سيستم پولي غرب مخاطرهآميز باشد. اگر صاحبان آنها تصميم ميگرفتند يكباره سپردههايشان را از بانكهاي غربي بيرون بكشند، نظام مالي غرب فلج ميشد. در اين موقعيت، غرب با خلق انقلاب ايران و سپس جنگ ايران و عراق، ذخاير ارزي آنها و حاميانشان را در مسير خريد اسلحه و مهمات به كار انداخت و با كاهش آن خطر احتمالي را از ميان برد.

د) گروهي ديگر، انگيزه غرب براي سقوط شاه را در توان نظامي ايران و هراس غرب از طرحهاي بلندپروازانه شاه جستوجو ميكنند.

هـ ) ماركسيستهاي ايراني به شيوهاي ديگر به نظريه توطئه توسل جستهاند. در نظر آنها تضادهاي دروني رژيم در سالهاي آخر عمرش، شرايط ذهني و عيني انقلاب را فراهم آورده بود و كشور ميرفت تا پذيراي يك انقلاب كمونيستي شود. در اين موقعيت، امپرياليسم امريكا دخالت كرد و با توطئه چيني، انقلاب اسلامي را پديد آورد تا از تولد انقلاب كمونيستي وظهور جنبشهاي انقلابي كارگري جلوگيري كند. (1)